„Jesteśmy krajem najbardziej załganym na świecie. Cała nasza przeszłość, cała teraźniejszość, można rzec, cała Polska są po trosze jednym wielkim kapitanem Nutem” – napisał Boy -Żeleński w 1925 roku po prapremierze „Żeglarza”. I rozpoczął trwający chyba do dziś spór o wymowę tego utworu.

Młody historyk Jan wraca po latach do rodzinnego miasteczka, które żyje legendą miejscowego bohatera. Mit kapitana Nuta – zmarłego heroiczną śmiercią na morzu, rozgrzewa serca i umysły mieszkańców, dając dobry przykład, motywując do działania, a najczęściej stając się pustym hasłem na sztandarach miejscowych notabli, próbujących „przeciągnąć” zmarłego bohatera na swoją stronę.

Trwają przygotowania do postawienia Nutowi pomnika kiedy zjawia się Jan znający prawdziwe losy kapitana. Jak się okazało Nut nie zginął bohatersko, mało tego ma się dobrze, żyje szczęśliwie i dostatnio pod przybranym nazwiskiem.

Jan postanawia walczyć o prawdę, choć zdaje się, że jest jedynym, któremu na jej ujawnieniu zależy. Z czasem sam zaczyna wierzyć, że od prawdy ważniejsza jest legenda.

Paradoksem jest, że Szaniawski programowo apolityczny, uważany za pisarza nieagresywnego, odwołującego się do wrażliwości i wyobraźni, stworzył dramat będący zarzewiem dyskusji światopoglądowo-politycznej.

Reżyser Jerzy Klesyk powtórza więc za Szaniawskim pytanie – czego dziś nam Polakom bardziej potrzeba: prawdy czy mitu?